Erfgoed van de week: ‘De witte huisjes aan de Paardenwal’
Een aantal weken geleden informeerde een bezoeker van het RAZ naar de achtergrond van de ‘witte huisjes aan de Paardenwal’. Vrijwel iedere inwoner van Zutphen weet meteen wat er met de witte huisjes wordt bedoeld en heeft ze op zijn of haar netvlies staan. Maar wanneer zijn die huisjes gebouwd, wie was de opdrachtgever, voor wie waren ze bedoeld en waren de huisjes min of meer ‘voorlopers’ van de arbeiderswoningen die later op een steenworp afstand in opdracht van David Evekink zijn gerealiseerd? Kortom, veel vragen en reden voor een kort verkennend onderzoek. Maar helaas, niet elk onderzoek leidt (direct) tot bevredigende antwoorden!
De omgeving
De huisjes staan aan de Paardenwal. De naam Paardenwal verwijst naar de stal van de cavalerie die van 1705 tot ongeveer 1860 heeft gestaan op de plaats van de huidige parkeerplaats. De stal was ongeveer zeven meter breed en bijna 100 meter lang. Niet voor niets werd het gebouw ‘de lange stal’ genoemd. De locatie lag net buiten de oude stadsmuren die door de aanleg van de ‘nieuwe’ vestingwerken in de zeventiende eeuw hun oorspronkelijke functie waren kwijtgeraakt. De omgeving stond nadien bekend onder de naam het Vervallen Bolwerk.
De bebouwing
De huisjes hebben de status van gemeentelijk monument. Uit het bouwhistorisch onderzoek dat destijds is uitgevoerd, is gebleken dat de huizen rond 1850 zijn gebouwd. Het linker huisje - het is iets breder dan de overige huizen - verleende via een deur doorgang naar een aantal erachter gelegen percelen, waarschijnlijk ‘sloppen’ die tegen de stadsmuur waren gebouwd. Naderhand is de doorgang bij het huis zelf gevoegd en vervangen door een raam. Op de oude foto’s is de deur nog goed zichtbaar.
Op de eerste kadastrale tekeningen van Zutphen uit 1823 is goed te zien dat voordat de huidige ‘witte huisjes’ zijn gebouwd er ook al bebouwing op die plek aanwezig was in min of meer dezelfde configuratie maar in plaats van vier woningen staan er zes woningen die ‘rug aan rug’ zijn gebouwd.
Eigenaren en opdrachtgevers?
Een middagje onderzoek naar de eerste eigenaren en opdrachtgevers voor de bouw van de huizen leverde (nog) niet het gewenste resultaat op. Zoveel is duidelijk dat (leden van) de fam. Van Limburg Stirum lange tijd eigenaar zijn geweest van de percelen waarop de huizen zijn gebouw. Graaf van Limburg Stirum was van 1853 tot 1865 burgemeester van Zutphen. Of van Limburg Stirum ook de opdracht heeft verleend om de vier huizen te bouwen is vooralsnog niet bekend. Voorafgaand aan Van Limburg Stirum waren de percelen in eigendom van de familie André de la Porte.