Erfgoed van de week: Samenvatten is een kunst

We schrijven 7 mei 1746 in ’s-Heerenberg…

Bisschop Josephus stelt als voogd over graaf Johan vast dat doctor Tobias voor landdrost Petrus en leenmannen Petrus en Abraham verschenen is met een volmacht van doctor controlleur en kerkmeester Diederik die op zijn beurt in naam van leenmannen van Anholt, Johan en Gerard, handelt en dat doctor Tobias als zodanig namens de Sint Walburgiskerk verzoekt beleend te worden met de boerderij Branderhorst of Sessink in Hengelo, die daarvoor in leen was van ene doctor Dames die in een eed hulde en trouw beloofde aan zijn leenheer, graaf Johan en dat deze akkoord gaat met het verzoek en de akte laat tekenen door leenschrijver Abraham en bezegeld met zijn grafelijk leenzegel.

Bent u er nog?

Dit is een sterk vereenvoudigde (!) samenvatting, gemaakt van een akte met zoveel namen en titels dat het bijna onbegrijpelijk wordt wat er nu precies werd afgesproken op die 7 mei. Zo staat bisschop Josephus in het origineel genoemd als: Josephus Anselmus Weerbroeck Bisschop van Roermonde, Testamentairen voogt van sijn Hooghgraaffelijke Excellentie den Hoogheboren Heer Johan Baptist Grave tot den Berg, Hohenzollern, sigmaringen etc. Administrator van ’t Hooggraaffelijke Huys Bergh etc.

En dat was nog maar de eerste zin! Veel van de oude akten in het archief zijn op deze manier enorm ingewikkeld. Sommigen bestaan voor het grootste gedeelte uit namen en titels en soms is het heel onduidelijk wát er nu precies is afgesproken en door wie. Van veel van zulke aktes zijn gelukkig al samenvattingen gemaakt, zogenaamde regesten. Ooit – waarschijnlijk in de negentiende eeuw - werd afgesproken dat deze samenvattingen uit één zin moesten bestaan. De gedachte was mogelijk dat men het dan wel kort moest houden. Helaas bleek niets minder waar. De samenvatters wilden natuurlijk wel zoveel mogelijk informatie in die ene zin zetten. Ze blonken dan ook uit in het maken van heel lange zinnen. Helaas zijn die lang niet altijd makkelijker te begrijpen dan de originele tekst!

Bijschriften bij de afbeeldingen:

• Rechtsboven: Portret van graaf Johan Baptist Hohenzollern-Bergh, die op het moment dat de akte werd opgemaakt, studeerde in Salzburg. Vanwege zijn uitzonderlijke gedrag werd hij later in zijn leven “de dolle graaf” genoemd.
• Onder: De akte van 7 mei 1746 waarin de graaf van Bergh de Sint-Walburgiskerk beleent met het goed Branderhorst in Hengelo Gelderland.